Amino axit - Tính chất hóa học, ứng dụng

III – TÍNH CHẤT HÓA HỌC

1. Tính chất axit – bazơ của dung dịch amino axit

a) Tác dụng lên chất chỉ thị màu: (H₂N)_x – R – (COOH)_y. 

- Nếu  x = y thì amino axit trung tính, quỳ tím không đổi màu 
- Nếu x > y thì amino axit có tính bazơ, quỳ tím hóa xanh 
- Nếu x < y thì amino axit có tính axit, quỳ tím hóa đỏ

b) Tính chất lưỡng tính:

- Tác dụng với dung dịch bazơ (do có nhóm COOH) 
H₂N–CH₂–COOH + NaOH → H₂N–CH₂–COONa + H₂O 
hoặc: H₃N⁺–CH₂–COO^– + NaOH → H₂N–CH₂–COONa + H₂O 
- Tác dụng với dung dịch axit (do có nhóm NH₂) 
H₂N–CH₂–COOH + HCl → ClH₃N–CH₂–COOH 
hoặc: H₃N⁺–CH₂–COO^– + HCl → ClH₃N–CH₂–COOH

2. Phản ứng este hóa nhóm COOH

3. Phản ứng của nhóm NH₂ với HNO₂

H₂N–CH₂–COOH + HNO₂ → HO–CH₂ –COOH + N₂ + H₂O 
                             axit hiđroxiaxetic

4. Phản ứng trùng ngưng

- Do có nhóm NH₂ và COOH nên amino axit tham gia phản ứng trùng ngưng tạo thành polime thuộc loại poliamit
- Trong phản ứng này, OH của nhóm COOH ở phân tử axit này kết hợp với H của nhóm NH₂ ở phân tử axit kia tạo thành nước và sinh ra polime 
- Ví dụ:

V - ỨNG DỤNG

- Amino axit thiên nhiên (hầu hết là α-amino axit) là cơ sở để kiến tạo nên các loại protein của cơ thể sống 
- Muối mononatri của axit glutamic được dùng làm mì chính (hay bột ngọt) 
- Axit ε-aminocaproic và axit ω-aminoenantoic là nguyên liệu sản xuất tơ tổng hợp (nilon – 6 và nilon – 7) 
- Axit glutamic là thuốc hỗ trợ thần kinh, methionin (CH₃–S–CH₂–CH₂–CH(NH₂)–COOH) là thuốc bổ gan

BÀI TẬP ÁP DỤNG

Câu 1.  Cho các chất sau: (1) metyl amin; (2) Glyxin;  (3) Lysin; (4) axit Glutamic; (5) Glutamin. Số dung dịch làm quỳ tím hóa xanh là:

            A. 4                             B. 2                             C. 3                             D. 5

Câu 2. Dạng tồn tại chủ yếu của axit glutamic là:

            A. ^-OOCCH₂CH₂CH(NH⁺₃)COOH                           B. HOOCCH₂CH₂CH(NH⁺₃)COOH            

            C. HOOCCH₂CH₂CH(NH⁺₃)COO^-                           D. ^-OOCCH₂CH₂CH(NH₂)COO^- 

Câu 3. Hãy cho biết dùng quỳ tím có thể phân biệt được dãy các dung dịch nào sau đây ?

            A. Glyxin, Alanin, Lysin                                           B. Glyxin, Valin, axit Glutamic         

            C. Alanin, axit Glutamic, Valin.                                 D. Glyxin, Lysin, axit Glutamic

Câu 4. Phát biểu nào dưới dây về aminoaxit  là không đúng?

            A. Hợp chất H₂N-COOH là aminoaxit đơn giản nhất

                B. Aminoaxit ngoài dạng phân tử (H₂N-R-COOH) còn có dạng ion lưỡng cực (H₃N⁺RCOO^-)

                C. Aminoaxit là hợp chất hữu cơ tạp chức, phân tử chứa đồng thời nhóm amino và nhóm cacboxyl

            D. Amino axit là các chất rắn, kết tinh, tan tốt trong nước và tạo dung dịch có vị ngọt.

Câu 5. Cho 10,3 gam aminoaxit X tác dụng với HCl dư thu được 13,95 gam muối. Mặt khác, cho 10,3 gam amino axit X tác dụng với NaOH (vừa đủ) thu được 12,5 gam muối. Vậy công thức của aminoaxit là:

            A. H₂N-C₃H₆-COOH                                                             B. H₂N-(CH₂)₄CH(NH₂)-COOH

            C. H₂N-C₂H₄-COOH                                                             D. HOOC-(CH₂)₂-CH(NH₂)-COOH

Câu 6. Cho amino axit X tác dụng vừa đủ với 16,6 ml dung dịch HCl 20% (d = 1,1 g/ml) thu được muối Y. Y tác dụng vừa đủ với 400 ml dung dịch NaOH 0,5M thu được dung dịch Z. Cô cạn cẩn thận dung dịch Z thu được 15,55 gam muối khan. Công thức của X là :

            A. H₂N-C₂H₄-COOH                                                             B. H₂N-CH₂-COOH  

                C. H₂N-C₃H₆-COOH                                                             D. H₂N-C₃H₄-COOH

Câu 7. Nhúng quỳ tím vào dung dịch nào sau đây, quỳ tím có màu hồng:

            A. ClH₃N-CH₂-CH₂-COOH                                      B. H₂N-CH₂-COONa   

                C. H₂N-CH₂-CH(NH₂)-COOH                                  D. CH₃-CH(NH₂)-COOH

Câu 8. Cho 0,1 mol α-amino axit X tác dụng vừa đủ với 100 ml dung dịch HCl 1,0M thu được chất hữu cơ Y. Để tác dụng vừa đủ với chất hữu cơ Y cần 200 ml dung dịch NaOH 1,0M và dung dịch sau phản ứng chứa 15,55 gam muối. Vậy công thức của -amino axit X là :

            A. H₂N-CH₂-CH₂-COOH                              B. CH₃-CH(NH₂)-COOH

            C. H₂N-CH₂-COOH                                     D. HOOC-CH₂-CH₂-CH(NH₂)-COOH

Câu 9. Cho 100,0 ml dung dịch aminoaxit X nồng độ 0,2M tác dụng vừa đủ với 80,0 ml dung dịch NaOH 0,25M, đun nóng. Sau phản ứng cô cạn dung dịch thì thu được 2,22 gam muối khan. Vậy công thức của amino axit là:

            A. H₂N-C₂H₄-COOH                                      B. H₂N-C₃H₆-COOH

                 C. H₂N-CH₂-COOH                                       D. H₂N-C₃H₄-COOH

Câu 10. Cho amino axit X (chứa 1 nhóm amino và 1 nhóm cacboxyl). Cho m gam X tác dụng vừa đủ với NaOH, thu được 8,88 gam muối Y. Mặt khác, cho m gam X tác dụng với dung dịch HCl dư, cô cạn cẩn thận dung dịch thu được 10,04 gam muối Z. Vậy công thức của X là:

            A. H₂N-C₂H₄-COOH                                      B. H₂N-C₃H₆-COOH

                C. H₂N-CH₂-COOH                                       D. H₂N-C₃H₄-COOH

Câu 11. Cho axit aminoaxetic tác dụng với: Na, HCl, CaCO₃, HNO₂, NaOH, CH₃OH/HCl khan. Số chất phản ứng với axit amino axetic là:

            A. 5                             B. 6                             C. 4                             D. 3

Câu 12. Cho  0,01 mol aminoaxit X phản ứng vừa đủ với 0,01 mol H₂SO₄ hoặc 0,01 mol NaOH. Công thức chung của X có dạng:

            A. (H₂N)₂RCOOH                                          B. H₂NRCOOH         

                C. H₂NR(COOH)₂                                          D. (H₂N)₂R(COOH)₂

Câu 13. Cho 0,2 mol alanin tác dụng với 200 ml dung dịch HCl thu được dung dịch X có chứa 28,75 gam chất tan. Hãy cho biết cần bao nhiêu ml dung dịch NaOH 1M để phản ứng vừa đủ với các chất trong dung dịch X?

            A. 100 ml                    B. 400 ml                    C. 500 ml                    D. 300 ml

Câu 14. Cho 0,1 mol amino axit X tác dụng vừa đủ với 0,1mol HCl thu được muối Y. 0,1 mol muối Y phản ứng vừa đủ với 0,3 mol NaOH thu được hỗn hợp muối Z có khối lượng là 24,95 gam. Vậy công thức của X là:

            A. H₂N-C₃H₅(COOH)₂                                   B. H₂N-C₂H₃(COOH)₂          

                C. (H₂N)₂C₃H₅-COOH                                   D. H₂N-C₂H₄-COOH

Câu 15. Amino axit X có tỉ lệ khối lượng C, H, O, N là 9 : 1,75 : 8 : 3,5 tác dụng với dd NaOH và dung dịch  HCl đều theo tỷ lệ mol 1: 1 và mỗi trường hợp chỉ tạo một muối duy nhất. Vậy công thức của X là:

           A. H₂N-C₂H₄-COOH                                                 B. H₂N-CH₂-COOH  

              C. H₂N-C₃H₆-COOH                                                 D. H₂N-C₄H₈-COOH

ĐÁP ÁN