Khái niệm, phân loại, trạng thái tự nhiên và tính chất vật lí của lipit

         Khái niệm, phân loại, trạng thái tự nhiên và tính chất vật lí

1. Khái niệm:

- Lipit là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hòa tan trong nước nhưng tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực như: ete, cloroform, xăng dầu.

2. Phân loại:

- Lipit bao gồm chất béo, sáp, steroit, photpholipit… hầu hết chúng đều là các este phức tạp.

+ Chất béo: là trieste của glixerol với các axit béo, là các axit monocacboxylic có số chẵn nguyên tử C ( thường từ 12C đến 24C) không phân nhánh, được gọi chung là triglixerit.

+ Sáp: là este của monoancol cao (\(\geq\)C₁₆) với axit béo (\(\geq\)C₁₆).

+ Steroit là este của monoancol mà gốc hidrocacbon gồm 4 vòng có chung cạnh với axit béo.

+ Photpholipit là este của glixerol chứa 2 gốc axit béo và 1 gốc photphat hữu cơ.

- Công thức tổng quát của chất béo:

 R₁, R₂, R₃ có thể giống nhau hoặc khác nhau

- Một số axit béo thường gặp:

Axit panmitic: C₁₅H₃₁COOH

Axit stearic: C₁₇H₃₅COOH

Axit oleic: C₁₇H₃₃COOH

Axit linoleic: C₁₇H₃₁COOH

3. Trạng thái tự nhiên:

- Chất béo là thành phần chính của mỡ động vật và dầu thực vật.

- Sáp điển hình là sáp ong.

- Steroit và photpholipt có trong cơ thể sinh vật.

 4. Tính chất vật lí của chất béo:

- Các triglixerit chứa chủ yếu các gốc axit béo no thường là chất rắn ở nhiệt độ phòng, như mỡ động vật.

- các triglixerit chứa chủ yếu các gốc axit béo không no thường là chất lỏng ở nhiệt độ phòng và được gọi là dầu, thường có nguồn gốc thực vật hoặc từ động vật máu lạnh như dầu cá…

- Chất béo nhẹ hơn nước và không tan trong nước, tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực như benzen, xăng, ete…

5. Bài tập trắc nghiệm áp dụng: 

Câu 1: Tìm câu sai. Giữa lipit và este của ancol với axit đơn chức khác nhau về:

A. gốc axit trong phân tử                                              B. gốc ancol trong lipit cố định là của glixerol

C. gốc axit trong lipit phải là gốc của axit béo                        D. bản chất liên kết trong phân tử

Câu 2: Chất béo lỏng có thành phần axit béo:

A. chủ yếu là các axit béo chưa no                                            B. chủ yếu là các axit béo no

C. chỉ chứa duy nhất các axit béo chưa no                D. Không xác định được

Câu 3: Lipit là:

A. hợp chất hữu cơ chứa C, H, O, N                                         B. trieste của axit béo và glixerol

C. là este của axit béo và ancol đa chức                                   D. trieste của axit hữu cơ và glixerol

Câu 4:Hãy chọn nhận định đúng:

A.Lipit là chất béo.

B.Lipit là tên gọi chung cho dầu mỡ động, thực vật.

C.Lipit là este của glixerol với các axit béo.

D.Lipit là những hợp chất hữu cơ có trong tế bào sống, không hoà tan trong nước, nhưng hoà tan trong các dung môi hữu cơ không phân cực. Lipit bao gồm chất béo, sáp, sterit, photpholipit

Câu 5: Chọn phát biểu sai:

  A. Lipit là este của glixerol với các axit béo.

  B. Ở động vật ,lipít tập trung nhiều trong mô mỡ.Ở thực vật ,lipít tập trung nhiều trong hạt,quả...

  C. Khi đun nóng glixerol với các axit béo,có H₂ SO₄,đặc làm xúc tác,thu được lipít.

  D. Axit panmitit, axit stearic là các axit béo chủ yếu thường gặp trong thành phần của lipít trong hạt, quả

Câu 6: Câu nào đúng khi nói về lipit?

A. Có trong tế bào sống                                                B.Tan trong các dung môi hữu cơ như: ete, clorofom…

C. Bao gồm các chất béo, sáp, steroit, …                  D. Cả a, b, c

Câu 7:Loại dầu nào sau đây không phải là este của axit béo và glixerol?

A. Dầu vừng (mè)            B. Dầu lạc (đậu phộng)         C. Dầu dừa                                   D. Dầu bôi trơn

Câu 8: Dầu thực vật ở trạng thái lỏng vì:

A. chứa chủ yếu các gốc axit béo, no                       B. chứa hàm lượng khá lớn các gốc axit béo không no

C. chứa chủ yếu các gốc axit thơm                            D. một lí do khác

Câu 9: Mỡ tự nhiên là:   

A. este của axit panmitic và đồng đẳng của nó                       B. muối của axit béo

C. các triglixerit của các axit béo khác nhau                           D. este của axit oleic và đồng đẳng …

Câu 10: Trong các công thức sau đây, công thức nào của lipit?

A. C₃H₅(OCOC₄H₉)₃       B. C₃H₅(COOC₁₅H₃₁)₃     C. C₃H₅(OOCC₁₇H₃₅)₃    D. C₃H₅(OCOC₁₇H₃₃)₃

Đáp án:

1D          2A         3B          4D          5A          6D          7D          8B          9C          10C